Handelingskader politie voor gedragen controles
Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden heeft vandaag de omzendbrief ‘professioneel profileren’ voorgesteld in aanwezigheid van de korpschef van de PZ Brussel HOOFDSTAD Elsene en de korpschef van de PZ BrusselNoord. De omzendbrief omvat een handelingskader om de politiediensten duidelijke handvaten te geven voor de uitvoering van identiteitscontroles. De omzendbrief is het resultaat van goede praktijken uit verschillende lokale politiezones, aangevuld met tal van vaststellingen en inzichten vanuit onder meer de verschillende jeugdraden, UNIA, … en de academische wereld.
Controles zijn een belangrijk onderdeel van het politiewerk. Ze dragen bij tot het identificeren van personen die misdrijven plegen, de openbare orde verstoren, of zich voorbereiden om dit te doen. Maar ze kunnen ook dienen om de identiteit van gezochte personen te verifiëren of om maatregelen te nemen, bijvoorbeeld op vraag van het parket. Wat bij deze controles steeds voorop moet staan, is een feitelijke aanleiding en een wettelijke basis. Controles die worden uitgevoerd op basis van etnisch, en bij uitbreiding discriminerend profileren, moeten te allen tijde worden vermeden. Met het handelingskader dat minister Verlinden vandaag verspreidt aan alle lokale politiezones, entiteiten van de Federale Politie en overheden, wordt een belangrijke stap gezet om ervoor te zorgen dat controles niet leiden tot wantrouwen bij de bevolking, in het bijzonder bij jongeren.
Wat vooraf gaat
In 2020 ondertekenden de lokale politiezones BrusselNoord, Gent, Mechelen-Willenbroek (vandaag PZ Rivierenland) en Antwerpen in de kazerne Dossin het handelingskader ‘professioneel profileren’. Deze zones zetten eerder al in op een diversiteitsbeleid en gingen naar Nederland om te kijken hoe de politie daar omgaat met controles, en wat de impact daarvan is op de relatie met de bevolking en het vertrouwen in de politiediensten. Goede praktijken werden vertaald naar ons Belgisch kader en stap voor stap integreerden de zones een nieuwe aanpak in hun dagelijkse werking. Deze zeer waardevolle inspanningen, samen met de inbreng van tal van sleutelpartners binnen en buiten de politie, zoals de vele organisaties die jongeren vertegenwoordigen, hebben geleid tot een de nationale omzendbrief ‘professioneel profileren’. Samen met de verschillende acties die hierna nog zullen volgen, zullen de goede werkvoorbeelden van de zones die de eerste initiatieven hebben genomen, kunnen worden geïmplementeerd in alle andere lokale en federale politiediensten.
Een handelingskader voor controles in vier stappen
Politiemensen hebben bij de uitvoering van de vele complexe taken en maatschappelijke problemen een grote individuele verantwoordelijkheid en beoordelingsmarge. De manier waarop zij hiermee omgaan, zal bijdragen aan de manier waarop de tussenkomsten van de politie worden gedragen bij de bevolking. Naast de vele bestaande handvaten zoals de waarden, de integriteitsaspecten, de deontologische code en praktijkgidsen, wordt nu een handelingskader toegevoegd dat specifiek stilstaat bij de manier waarop identiteitscontroles en andere dwangmaatregelen, kunnen verlopen.
Het handelingskader voorziet 4 stappen. De eerste stap is het ‘selecteren’. Dit is de feitelijke aanleiding die de rechtvaardiging uitmaakt van de controle op basis van feitelijke omstandigheden of beschikbare informatie. Vervolgens is het belangrijk om uit te leggen waarom wordt gecontroleerd en hoe dat zal verlopen. Een open en transparante communicatie is cruciaal. Dat deze controle vervolgens verloopt met respect en de nodige empathie spreekt voor zich. Tenslotte moet een open cultuur ervoor zorgen dat politiemensen hun tussenkomst evalueren en dat zij dit ook doen ten opzichte van hun collega’s. De rol van de leidinggevenden hierin spreekt voor zich. Briefings, debriefings en intervisies moeten, gevoed van uit een maatschappelijke context, bijdragen aan het bijsturen van de dagelijkse werking en het overnemen en promoten van goede praktijken.
Kritieke succesfactoren
Het handelingskader zal zijn intrede moeten vinden bij de verschillende politiediensten en dat vraagt dus de betrokkenheid van alle korpsen, leidinggevenden en verantwoordelijke overheden. Een integratie in het opleidingsparcours van de politiemensen, gekoppeld aan het concept van levenslang leren moet hieraan bijdragen.
Meten is weten, en dus zal ook het uniformiseren van de wijze waarop klachten kunnen worden gemeld, en bij wie dat dan het beste gebeurt, verdere ontwikkeling vragen.
Minister Verlinden geeft met het verspreiden van de omzendbrief ook aan dat een studie zal worden gelanceerd om na te gaan hoe controles geharmoniseerd zouden kunnen worden geregistreerd met nadruk op kwaliteit, haalbaarheid en de daartoe noodzakelijke IT-omgeving.
“De verantwoordelijkheden van onze politiemensen zijn groot en vaak ingrijpend. Het is dan ook belangrijk om hen zo goed als mogelijk bij te staan en ervoor te zorgen dat hun dagelijkse inspanningen worden erkend en worden gedragen door de bevolking. Controles, en bij uitbreiding ook andere dwangmaatregelen die zij nemen, zorgen in bepaalde gevallen voor wantrouwen. Wat dus zeker moet worden vermeden, zijn controles waarbij etnisch, en bij uitbreiding discriminerend, profileren de basis vormen. Met het handelingskader over de aanpak van controles, geven we onze politiemensen de nodige handvaten om verder te professionaliseren en zetten we in op vertrouwen. Respectvol handelen en duidelijk communiceren zijn daarbij een belangrijk basis,” aldus minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden.
