Akkoord over wijziging van de Schengengrenscode

Het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de EU en onderhandelaars van het Europees Parlement hebben vandaag een voorlopig akkoord bereikt over de wijziging van de EU-wetgeving die de regels bepaalt voor de werking zowel aan de binnen- als de buitengrenzen van de Schengenzone. De overeengekomen wijzigingen, die goedgekeurd en formeel aangenomen moeten worden door de beide instellingen, zullen de EU-coördinatie versterken en de instrumenten verbeteren waarover de lidstaten beschikken om het hoofd te bieden aan de uitdagingen van de Schengenzone.

Annelies Verlinden, Minister van Binnenlandse Zaken: "Vlot verkeer over onze binnengrenzen en de veiligheid van onze buitengrenzen zijn de twee hoekstenen van het Schengengebied. Het akkoord van vandaag over de herziening van de Schengengrenscode zal deze twee pijlers verduidelijken en versterken."

De actualisering verduidelijkt de regels over de herinvoering van grenscontroles en zorgt er meteen voor dat deze een laatste redmiddel blijven. Ze biedt eveneens oplossingen voor situaties waarbij migranten worden geïnstrumentaliseerd, en biedt de mogelijkheid om gemeenschappelijke maatregelen in te voeren voor reisbeperkingen in geval van een noodsituatie op vlak van de volksgezondheid.

Bestrijding van de instrumentalisering van migratiestromen

De gewijzigde Schengengrenscode zal de lidstaten nieuwe mogelijkheden bieden om de buitengrenzen van de EU doeltreffend te beheren in een situatie waarbij migranten worden ingezet voor politieke doeleinden. Dit houdt onder meer in dat het aantal grensdoorlaatposten wordt beperkt, of dat de openingstijden ervan worden verkort.

Herinvoering van binnengrenscontroles

De overeengekomen tekst verduidelijkt en versterkt het kader voor de herinvoering en verlenging van de controles aan de binnengrenzen. De lidstaten kunnen bij wijze van uitzondering opnieuw controles invoeren als er sprake is van een ernstige bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid. Zij moeten de noodzaak en evenredigheid van deze herinvoering beoordelen en nagaan of de nagestreefde doelstellingen niet door andere maatregelen, waaronder alternatieve maatregelen, kunnen worden bereikt.

Volgens de nieuwe regels kunnen controles onmiddellijk worden ingevoerd als bedreigingen voor de openbare orde of veiligheid onvoorspelbaar zijn, waarbij de Commissie, de lidstaten en het Europees Parlement tegelijkertijd op de hoogte moeten worden gebracht. Dergelijke controles kunnen opnieuw worden ingevoerd voor een periode van maximaal één maand en tot maximaal drie maanden worden verlengd.

Binnengrenscontroles voor te voorziene dreigingen, die aan de Commissie, de andere lidstaten en het Europees Parlement zijn gemeld voordat ze opnieuw worden ingevoerd, kunnen maximaal zes maanden van kracht blijven. Ze kunnen worden verlengd met een hernieuwbare periode van maximaal zes maanden, dit met een maximumduur van twee jaar. In ernstige uitzonderlijke situaties die betrekking hebben op een aanhoudende dreiging, kunnen de binnengrenscontroles na twee jaar worden verlengd met maximaal 6 extra maanden, die vervolgens nog éénmaal kunnen worden verlengd (totale duur van één jaar).

Aanmoedigen van alternatieve maatregelen

Een andere actualisering van de Schengengrenscode waarover het voorzitterschap en het Europees Parlement een akkoord hebben bereikt, is het gebruik van alternatieve maatregelen voor binnengrenscontroles.

De nieuwe code introduceert ook alternatieve maatregelen om ongeoorloofd verkeer van onderdanen van derde landen die illegaal in het Schengengebied verblijven tegen te gaan. Dankzij een nieuwe procedure zal een lidstaat onderdanen van derde landen die illegaal in het grensgebied zijn aangehouden, kunnen overdragen aan de lidstaat van waaruit zij rechtstreeks zijn aangekomen. De aanhouding moet plaatsvinden in het kader van een bilateraal samenwerkingsverband.

Maatregelen aan de buitengrenzen in geval van een gezondheidscrisis

Volgens de nieuwe Schengengrenscode kan de Raad een besluit nemen om tijdelijke reisbeperkingen aan de buitengrens toe te staan als er een grootschalige noodsituaties zijn op vlak van de volksgezondheid. Tijdens de COVID-19-pandemie kon de EU alleen niet-bindende aanbevelingen doen aan de lidstaten.

Het besluit kan ook gezondheidsgerelateerde reisbeperkingen inhouden, zoals testen, quarantaine en zelfisolatie.

Bepaalde categorieën van personen - personen die het recht van vrij verkeer genieten, langdurig ingezetenen en personen die internationale bescherming genieten - zullen worden vrijgesteld van de inreisbeperkingen.

Volgende stappen

Het voorlopige akkoord van vandaag zal ter bevestiging worden voorgelegd aan de vertegenwoordigers van de lidstaten in de Raad (COREPER). Het moet ook formeel worden aangenomen door beide instellingen.

Achtergrond

Het Schengengebied beslaat meer dan 4 miljoen vierkante kilometer, omvat 27 Europese landen en staat meer dan 400 miljoen mensen toe om vrij te reizen tussen de lidstaten zonder grenscontroles.

De samenwerking tussen de politiediensten, de douaneautoriteiten en de autoriteiten voor controle aan de buitengrenzen van de Schengenlanden draagt bij aan de veiligheid van het Schengengebied.

De Schengengrenscode, die door dit akkoord tussen de Raad en het EP zal worden bijgewerkt, is de wettelijke regeling die voorziet in de afwezigheid van controles aan de binnengrenzen en die regels vastlegt voor personencontroles aan de Schengenbuitengrenzen.

De code staat de lidstaten toe om opnieuw controles aan de binnengrenzen in te voeren in uitzonderlijke omstandigheden die de algemene werking van het Schengengebied in gevaar brengen.