Annelies
Verlinden

Brussel, 03 07 2025

De rechtsstaat staat onder grote druk; een sterke justitie is essentieel voor onze democratie. Kapitale uitdagingen vragen om daadkracht en actie op korte termijn, maar ook visie en structurele investeringen voor de lange termijn.
Minister van Justitie Annelies Verlinden brengt vandaag na dialoog met de magistratuur een eerste hefboomplan voor de korte termijn met versterking, vernieuwing en wederzijds respect als uitgangspunten.

Justitie bevindt zich in een crisis, en op een kantelmoment. De vele uitingen daarvan zijn zicht- en voelbaar op het terrein voor alle actoren, en de berichten daarover overspoelen de laatste maanden ook de media.

Om perspectief te geven voor de korte termijn, werd in overleg met meer dan 50 vertegenwoordigers van de rechterlijke orde en de FOD Justitie de voorbije weken, in vier thematische werkgroepen intens gewerkt aan een hefboomplan als eerste stap. Op de domeinen infrastructuur, veiligheid, mensen en middelen, en de aantrekkelijkheid van het beroep, hebben deze besprekingen geleid tot een concreet actieplan op de korte termijn. Dit actieplan neemt de urgentie van de structurele hervormingen en investeringen niet weg, maar het vormt wel een hefboom die nu al zuurstof en perspectief kan geven.

Vandaag werd consensus bereikt over de acties die binnen het huidige beschikbare budgettaire kader prioritair ten uitvoer zullen worden gebracht. De signalen van het terrein worden gehoord en er is dialoog en overleg. Dit is dan ook een noodzakelijke voorwaarde om tot een gedragen en succesvolle langetermijnvisie te komen.

“De rechtsstaat verdient meer dan woorden. Hij vraagt om daden, middelen en respect.” Minister van Justitie Annelies Verlinden

Investeren in Justitie: middelen, mensen en daadkracht

Voor de invoering van dit actieplan zal gebruik worden gemaakt van een deel van de extra middelen voor Justitie die reeds waren voorzien in het Regeerakkoord (interdepartementale provisie veiligheid). Ook wordt een deel van de middelen voor 2025 zoals verkregen in het Paasakkoord hiervoor ingezet, net zoals deze ook worden gebruikt in de aanpak van de overbevolking in de gevangenissen, de veiligheid van de penitentiair beambten en het wegwerken van de vele achterstallige betalingen aan partners van Justitie. Ook het eerder gepubliceerde vacatureplan - op voorstel van de magistratuur - voor de aanwerving van maar liefst 113 nieuwe magistraten, en goed voor een investering van 12 miljoen euro, toont de duidelijke ambitie van minister Verlinden.

Minister Verlinden benoemt uitdrukkelijk haar ambitie om Justitie voor de toekomst urgent verder te versterken en het budget voor Justitie verder op te trekken om zo de nodige noodzakelijke investeringen te kunnen doen. Daarvoor zijn alle partners, over de verschillende beleidsdomeinen en niveaus heen, nodig. Zonder holistische ketenaanpak, zullen de veiligheidsuitdagingen onvoldoende beantwoord kunnen worden. Het Arizona-regeerakkoord windt er immers geen doekjes om: veiligheid is niet alleen een operationele noodzaak, maar een kerntaak van de overheid en een fundamentele voorwaarde voor het functioneren van de rechtsstaat.

Respect

De minister benadrukt het belang van wederzijds respect tussen de verschillende machten in ons land. “De onafhankelijkheid van de rechterlijke orde is een hoeksteen van onze rechtsstaat en onze democratie, en zij moeten in de best mogelijke omstandigheden kunnen zorgen voor het vrijwaren van onze rechten. Maar ook het regeerakkoord verdient respect. Het is onze leidraad voor de noodzakelijke hervormingen die deze regering wil doorvoeren.”

Minister Verlinden heeft herhaald haar begrip geuit voor de bezorgdheden van alle medewerkers van Justitie, de magistraten, de griffiers en het gehele gerechtspersoneel. Maar tegelijkertijd gaf minister Verlinden aan tafel ook steeds de duidelijke boodschap dat het belangrijk is om oog te hebben voor de impact van de acties op rechtszoekenden, burgers en ondernemingen. “Ik geloof dat de magistratuur krachtig genoeg is om overtuigende signalen te geven, zonder dat de dienstverlening door en het vertrouwen in Justitie vanwege de burgers en de ondernemingen onder druk komt te staan. De rechtsstaat dwingt ons om gerechtigheid te blijven bieden ten aanzien van de rechtszoekenden. Waar we vertrouwen vragen van de burgers in Justitie, mag Justitie zelf geen aanleiding geven om zelf het vertrouwen in haar functioneren en gerechtigheid te doen verslappen”, zegt minister Verlinden daarover.

Een nieuwe methodiek van samenwerking

De gevolgde aanpak – een open dialoog, de betrokkenheid van alle actoren en de gezamenlijke besluitvorming – biedt een eerste hefboom voor de toekomst. De afspraken die nu zijn gemaakt, kunnen het beleid naar een hoger niveau duwen en de weg wijzen naar duurzame en structurele oplossingen.

“Dit is een toonbeeld van democratie in actie”, benadrukt minister Verlinden. “Het bewijst dat de rechterlijke en uitvoerende macht, in wederzijds respect en stap voor stap, samen tot gedragen oplossingen kunnen komen. Ik zal alles in het werk stellen om die samenwerking verder te versterken om zo de urgentie van de crisis binnen Justitie recht te blijven doen. Want deze aanpak is de hefboom waarmee we ook morgen vooruitgang kunnen boeken en Justitie kunnen versterken.”

Minister van Justitie Annelies Verlinden werkt ook vastberaden aan oplossingen voor de extreme overbevolking in de gevangenissen en aan betere werkomstandigheden voor de penitentiair beambten, met bijzondere aandacht voor hun veiligheid. De Noodwet die momenteel in het parlement wordt besproken gaat hand in hand met het inzetten op structurele oplossingen zoals het creëren van bijkomende capaciteit en extra veiligheidsmaatregelen voor de penitentiair beambten, internationale samenwerking en een taskforce die structurele oplossingen uitwerkt voor geïnterneerden en mensen zonder verblijfsrecht.
 

HEFBOOMPLAN VOOR BETERE WERKOMSTANDIGHEDEN VOOR EEN BETERE JUSTITIE

WERF 1: Een toekomstgericht gebouwenbeleid

1. Investeren in veilige en goed onderhouden gerechtsgebouwen
• We pakken de structurele onderfinanciering van het onderhoud van gerechtsgebouwen aan met gerichte investeringen.
• Eveneens versterken we de veiligheid van de gerechtsgebouwen met extra camera’s, veiligheidsglas, alarmknoppen en tien bijkomende scanstraten met personeel, en voorzien middelen voor een hoog beveiligde infrastructuur.

2. Een geactualiseerd Masterplan voor een efficiënter gebouwenpark
• We actualiseren het strategisch Masterplan met een focus op rationalisering en efficiënter gebruik van de beschikbare infrastructuur.
• We ondersteunen het voorstel om een mechanisme uit te werken waarin opbrengsten uit eventuele verkopen worden ingezet voor nieuwe Justitieprojecten.

WERF 2: Een veiligere justitieomgeving

1. Bescherming van mensen en gegevens
• Het anonimiseren van persoonsgegevens van magistraten en griffiers wordt een absolute prioriteit, gezien de toenemende veiligheidsrisico’s, onder meer ingevolge de strijd tegen de georganiseerde drugscriminaliteit.
• We voeren een uniform systeem van identificatiebadges in voor magistraten en gerechtspersoneel, voor het Openbaar Ministerie, vervolgens eveneens voor de zetel en het Hof van Cassatie, via een nieuw Koninklijk Besluit.

2. Professionalisering en flexibiliteit in beveiliging
• We bouwen aan een toekomstgerichte beveiligingsaanpak op basis van risicoanalyses van de huidige bewakingsdiensten.
• Een multidisciplinaire werkgroep brengt concrete veiligheidsnoden in kaart, stelt prioriteiten en volgt maatregelen op, waaronder de plaatsing van scanstraten.
• In afwachting van structurele oplossingen nemen we kortetermijnmaatregelen, zoals overleg met Binnenlandse Zaken over verhoogde politieaanwezigheid op kritieke momenten en plaatsen.
• We nemen wetgevende initiatieven om het herlokaliseren van zittingen en de detachering van magistraten wegens veiligheidsrisico’s te versnellen, zonder dat dit nog een tussenkomst van de minister van Justitie behoeft.

3. Een geïntegreerd en gedragen veiligheidsbeleid
• We verankeren een structureel beleidsvoorbereidend en coördinerend orgaan voor het vrijwaren van de veiligheid voor de rechterlijke orde, met duidelijke opdrachten, leden en opvolgingsmechanismen.
• We ontwikkelen een breed gedragen brandpreventieplan met duidelijke verantwoordelijkheden voor de FOD Justitie en de Korpschefs, gebaseerd op een RASCI-analyse van de FOD.
• Er wordt voorzien in gerichte opleidingen bij het IGO (Instituut voor Gerechtelijke Opleidingen).

WERF 3: Een sterke en wendbare rechterlijke organisatie

1. Resultaatgerichte inzet van middelen via concrete doelstellingen
• Van de extra verkregen middelen worden middelen toegewezen aan de rechterlijke organisatie met oog op het versterken en meer wendbaar maken van de rechterlijke organisatie, gekoppeld aan duidelijke te behalen doelstellingen. De realisatie van deze doelstellingen worden tweemaal per jaar opgevolgd via een voortgangsrapport.
• De middelen kunnen flexibel worden ingezet voor personeel, werking of investeringen, zolang ze bijdragen aan het behalen van de afgesproken doelstellingen.
• Indien doelstellingen niet worden gehaald, wordt dit gemotiveerd en kunnen middelen binnen de enveloppe worden heroriënteerd, zodat de doelstellingen alsnog kunnen worden behaald.

2. Hervorming van wettelijke en reglementaire kaders
•We nemen een wettelijk initiatief om bijkomende benoemingsbasissen voor magistraten en gerechtspersoneel op een flexibelere manier mogelijk te maken.
• In overleg met de rechterlijke organisatie wordt gekozen voor één uniform systeem voor benoemingen.
• Daarnaast engageren we ons om de reglementaire kaders voor gerechtspersoneel aan te passen op basis van voorstellen uit het veld, binnen de ter beschikking gestelde middelen.

3. Transparantie, opvolging en structurele samenwerking
• We verbeteren de budgettaire werkprocessen met een jaarlijkse rapportering in september binnen STAF+ (intern overleg- en opvolgingsplatform binnen de FOD Justitie dat de verschillende pijlers van de rechterlijke orde samenbrengt met de Administratie) en het GEBECOM (Het gemeenschappelijk beheerscomité is de formele overlegstructuur tussen de rechterlijke orde en de FOD Justitie).

WERF 4: De aantrekkelijkheid van functies binnen Justitie versterken in 10 maatregelen, samengevat als:

1. Versterken van instroom en loopbaanperspectieven voor magistraten
• We maken de gerechtelijke stage aantrekkelijker door de anciënniteit van magistraten in opleiding volledig te erkennen, zonder beperking tot 2 jaar.
• Voor juridische ervaring buiten de advocatuur wordt anciënniteit gewaardeerd tot maximaal 12 jaar, om de instroom van magistraten te verhogen.
• In lijn met de arbeidsvoorwaarden die gelden voor de federale ambtenaren, zal worden voorzien in de toekenning van vergoedingen voor thuiswerk, evenals het recht op maaltijdcheques.

2. Stimuleren van tweetaligheid en digitale ondersteuning
• Om de werking van tweetalige rechtsmachten te versterken, verhogen we de premie voor gerechtspersoneel met een grondige kennis van de tweede landstaal.
• We erkennen het belang van personeelsleden die optreden als lokaal aanspreekpunt voor ICT-ondersteuning en digitale uitrusting en voorzien in een premie voor medewerkers van niveau C en D die deze rol opnemen.

3. Objectieve analyse van loonvoorwaarden
• In samenwerking met de FOD BOSA voeren we een loonstudie uit naar de verloning voor diverse functies binnen de rechterlijke orde.