Annelies
Verlinden

Minister van Justitie, Annelies Verlinden

"Een kleine tien weken geleden nam ik met veel gedrevenheid mijn opdracht als minister van Justitie aan. Ik deed dat met de gepaste omzichtigheid. Want uiteraard realiseerde ik me, en ook mijn collega’s uit de regering, de aard van de structurele problemen die Justitie al jarenlang teisteren.

Weliswaar drong de hartvochtige realiteit ons op te besluiten dat de situatie binnen Justitie, en in het bijzonder het gevangeniswezen, nog penibeler is dan werd aangenomen tijdens de regeringsonderhandelingen. De schrijnende overbevolking in onze gevangenissen waarvoor we nationaal en internationaal al herhaald zijn veroordeeld, de te hoge werklast voor gevangenismedewerkers, onvoldoende capaciteit bij het Openbaar Ministerie en de Rechtbanken en Hoven, of nog het niet tijdig betalen van facturen voor nutsvoorzieningen en gerechtskosten, dwingen deze regering tot een urgente en kordate aanpak.

Daarbij komt de vaststelling dat beleidsbeslissingen uit de vorige legislatuur, en de daarop volgende noodmaatregelen genomen door de voormalige minister van Justitie, niet enkel hebben geleid tot de extreme overbevolking in de gevangenissen (met meer dan 13.000 gevangenen voor circa 11.000 plaatsen), maar ook hebben geleid tot een straffeloosheid op het terrein. Vandaag wordt de aanvang van de strafuitvoering voor bepaalde veroordeelden immers verdaagd.

Ook werden we bij het aantreden van deze regering opnieuw geconfronteerd met een reeks van zeer gewelddadige schietpartijen in het drugsmilieu, met een terechte roep van de buurtbewoners naar antwoorden op de heersende onveiligheid.

Iedereen die het Arizona-regeerakkoord heeft gelezen kan niet om de ambitie van deze regering heen om te zorgen voor een veiligere samenleving. Ik wil vanuit die ambitie als minister van Justitie - een belangrijke schakel in de veiligheidsketen - de afspraken uit ons regeerakkoord zo snel mogelijk uitvoeren en zo ons land veiliger maken.

De strijd tegen de georganiseerde criminaliteit en het drugsgeweld kan pas effectief worden gevoerd als we de criminelen ook gepast kunnen straffen. En daarvoor is een doortastend strafbeleid en dus dringende maatregelen nodig.

Het is precies daarom dat ik van bij mijn aantreden heb gewerkt aan (1) vooreerst, maatregelen met het oog op een correcte strafuitvoering om zo een oplossing te zoeken voor de prangende overbevolking en tegelijkertijd de huidige straffeloosheid weg te werken, en (2) ten tweede, het in kaart brengen van de bijkomende budgettaire ruimte die nodig is om de nodige structurele werven op te starten waardoor Justitie én het gevangeniswezen belangrijke stappen voorwaarts kunnen zetten.

Vandaag werd in de schoot van de regering een akkoord bereikt over de voorstellen die ik voorlegde. Dat we deze voorstellen de afgelopen weken uitvoerig hebben kunnen besproken en vandaag een compromis is gevonden, toont wat mij betreft aan dat iedereen de ernst van de situatie onderschrijft.

Sta me toe jullie kort wat toelichting te geven bij het Justitie-akkoord dat vandaag is bereikt, te beginnen met maatregelen in het licht van de strafuitvoering om de straffeloosheid aan te pakken.

Op het einde van de vorige legislatuur werden door de vorige minister van Justitie in lopende zaken twee noodmaatregelen genomen, namelijk de invoering van het verlengd penitentiair verlof en de verdaging van de start van de uitvoering van gevangenisstraffen tot en met 5 jaar, waardoor veroordeelden in deze categorie niet langer werden opgeroepen naar de gevangenis. De rechtstreekse aanleiding voor deze noodmaatregel was de beslissing uit de vorige legislatuur om de gevangenisstraffen tot en met 3 jaar volledig uit te voeren. Deze beslissing werd genomen zonder dat tegelijkertijd voldoende werk werd gemaakt van de noodzakelijke capaciteitsuitbreiding. De bedoeling was om voor deze kortgestraften bijkomende capaciteit in detentiehuizen te voorzien, maar slechts van 2 van de 15 aangekondigde detentiehuizen konden worden geopend. Bovendien werd vastgesteld dat de berekeningen en prognoses over de in- en uitstroom van gedetineerden de realiteit niet benaderden, maar wel in tegendeel ver afliggen van de realiteit.

We hebben vandaag beslist dat:

* Iedereen die wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf zich opnieuw zal moeten aanmelden in de gevangenis en dus zo ook de verdaging van de aanvang van de straffen wordt stopgezet;

* Een einde wordt gemaakt aan het huidige systeem van ‘verlengd penitentiair verlof’.

Om dit te realiseren én om in te grijpen op de huidige extreme overbevolking waardoor de veiligheid, én de leef- en werkomstandigheden zullen worden verbeterd, én er tegelijkertijd capaciteit wordt gecreëerd:

* Zullen gedetineerden die een veroordeling opliepen tot 3 jaar, na 1/3de van hun straf te hebben ondergaan, maar uiteraard enkel wanneer zij daartoe in aanmerking kunnen komen rekening houdend met de gepleegde feiten en eventuele risico’s die er nog zouden kunnen zijn ten aanzien van de slachtoffers of de maatschappij in het algemeen, de maatregel van ‘elektronisch toezicht’ opgelegd kunnen krijgen of de maatregel van de ‘voorlopige invrijheidsstelling’, waaraan uiteraard voorwaarden verbonden zijn.

* Bijkomend zullen bepaalde gedetineerden, zijnde zij die veroordeeld zijn tot straffen tot maximum 10 jaar, 6 maanden voor de einddatum van hun initiële gevangenisstraf kunnen genieten van een ‘voorlopige invrijheidsstelling’. Uiteraard worden ook hier categorieën van gedetineerden uitgesloten op basis van de gepleegde feiten. Onze permanente aandacht gaat immers naar de slachtoffers en de beperking van risico’s voor de hele maatschappij.

Deze maatregelen zullen als wetsontwerp worden bezorgd aan het parlement ter bespreking en ter stemming.

Tegelijkertijd, mede door de toekenning van een deel van de gevraagde extra middelen voor Justitie, zullen structurele werven worden opgestart en zal ook onmiddellijk worden gestart met de uitvoering van andere onderdelen van het regeerakkoord. Samengevat gaat het over:

* Werven om bijkomende capaciteit te creëren, waaronder het openhouden van bestaande gevangenissen met daarbij de nood aan renovatie en het aanwerven van extra medewerkers, dit in afwachting van de oplevering van nieuwe bouwprojecten en de verder uitrol van de detentiehuizen;

* De installatie van modulaire beveiligde en volledig uitgeruste bouwunits op reeds bestaande gevangenissites;

* De vermindering van de druk in de gevangenissen door het terugsturen van gedetineerden in onwettig verblijf en het creëren van gespecialiseerde voorzieningen voor geïnterneerden waartoe op mijn vraag taskforces zijn opgericht binnen de regering waarin uiteraard ook Asiel & Migratie, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid hun rol zullen opnemen;

* Een doorgedreven strijd tegen de georganiseerde drugscriminaliteit en het druggeweld door de verhoging van de strafmaat voor bepaalde misdrijven, onder meer wanneer kan worden aangetoond dat criminelen minderjarigen inzetten om criminele activiteiten te faciliteren, maar ook de invoering van maatregelen en inzet van technische middelen om de communicatie van drugsbaronnen vanuit de gevangenissen aan banden te leggen;

* De verbetering van de veiligheid en beveiliging van de penitentiair beambten in onze gevangenissen door verplichte drugstesten voor gedetineerden met sancties als gevolg, de bouw van beveiligde cellen voor de meest agressieve gedetineerden, de inzet van technologie zoals drones om verdachte handelingen rond de gevangenissen te detecteren, en de inperking van de traceerbaarheid van de medewerkers door zichtbare persoonsinformatie op badges weg te halen.

Een rechtvaardige samenleving is wat mij betreft een veilige samenleving. In een maatschappij die steeds conflictueuzer lijkt te worden, is het belangrijk dat Justitie een verbindende rol speelt en niet alleen rechtvaardig is, maar ook het rechtvaardigheidsgevoel in de samenleving versterkt. Daarom zullen we de komende jaren op verschillende werven verder bouwen aan een toegankelijk en transparant justitieapparaat, dat de ruggengraat vormt van onze rechtsstaat. Dat is alvast mijn ambitie en ik hoop daarvoor ook de komende jaren op mijn collega’s in de regering te kunnen blijven rekenen."